شرح دعای «یاعلی یا عظیم» از استاد محمد شجاعی
شرح دعای «یاعلی یا عظیم» از استاد محمد شجاعی
دعایی که بعداز نمازها در ماه مبارک خوانده می شود، از چنان اهمیتی برخوردار است که اگر شرح آن را بدانیم، موجب می شود که آن را با حضور قلب بیشتری بخوانیم.
دعاهای ماه مبارک بر اساس حقایق و روابط بین نفس انسان، بخش انسانی انسان با الله تنظیم شده است.
فهمی که باید از مهمانی خدا داشته باشیم، این است که بدانیم مورد شفقت و مهرورزی قرار گرفته ایم؛ خداوند از ما پذیرایی می کند؛ یک ماه به ما احترام گذاشته و هدایا و خوراک های معنوی خوبی برای ما در نظر گرفته است. اگر کسی در ماه مبارک به این فهم رسید، یعنی بخش انسانی او بخش زنده و فعالی شده است.
از جمله این دعاها، دعایی است که با ۴ اسم از اسماء عظیم الهی شروع می شود. «یا علیُّ یا عَظیم یا غفورُ یا رَحیم». این اسم ها تصادفی انتخاب نشده اند، بلکه متناسب با حال و نیاز ما تنظیم شده اند که از بین ۱۰۰۰ اسم الهی، فقط با این ۴ اسم خدا را صدا کنیم.
«َعلی» همان اسمی است که در سجده می گوییم: «سبحان ربی الاعلی و بحمده». در این اسم، با علوّ الهی خداوند کار داریم. «عظیم» همان اسمی است که در رکوع می گوییم: «سبحان ربی العظیم و بحمده» و دراین اسم، با عظمت الهی کار داریم.
ما با این ۲ اسم، خدا را صدا می زنیم: «یا علی یا عظیم» و بعد می گوییم: «یا غفور یا رحیم». زیرا این ۴ اسم تکلیف بقیه دعا را برای ما مشخص می کند. با این۴ اسم، در می زنیم تا برای بقیه ی خواسته های ما دَرِ دعا به روی ما باز شود. نیازها و درخواست های حقیقی ما با این ۴ اسم و براساس ساختار وجودی، مصلحت دنیا و آخرت ما تنظیم شده است.
در«یا غفور یا رحیم»، غفور یعنی ای کسی که همه گذشته ی ما را می آمرزد و معاصی ما را نادیده می گیرد و حساب ما را صفر می کند. ما در ماه مبارک به این احتیاج داریم که حساب مان صفر شود.
حضرت فرمود کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود، خیلی شقی است. یعنی از یک شقاوت، سنگدلی، سخت دلی و بدبختی بزرگی برخوردار است که آمرزیده نشده است. زیرا تا سال بعد، فرصت دیگری ندارد که از خدا آمرزش بخواهد. از امام صادق (علیه السلام):«مَن لَم یُغفَر لَهُ فی شَهرِ رَمَضانَ لَم یُغفَر لَهُ إلى قابِلٍ، إلاّ أن یَشهَدَ عَرَفَهَ = هر کس در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا سال آینده آمرزیده نمى شود، مگر آن که روز عرفه را درک کند».
مهمترین چیزی که ما در ماه رمضان به عنوان پایه نه به عنوان اوج، باید به آن توجه کنیم، این است که با صاحب خانه مشکل نداشته باشیم. حق الناس، حق الله و … گردن ما نباشد، یا اگر گردن ما هست توبه کرده باشیم و بخواهیم جبرانش کنیم. کسی که خیال صفر کردن حساب خود با صاحب خانه را نداشته باشد، نمی خواهد وارد این ضیافت شود.
«یا غفور و یا رحیم» بعد از غفران، شما به «رحیم» احتیاج دارید. «رحیم» یعنی خدایا تو رحمان هستی که به همه اعم از کافر و مسلمان رحمت می کنی. اما من به یک رحمت ویژه و نوازش ویژه احتیاج دارم. در ضیافت، شخص دوست دارد که نسبت به صاحب خانه، از قرب و احترام بیشتری برخوردار باشد. اینجاست که ما به اسم شریف «رحیم» احتیاج پیدا می کنیم. از بین سایر اسمها، این اسم مناسبتر است.
«أنت الرب العظیم = تویی پرورش دهنده ی عظیم». در این قسمت از دعا سراغ «رب» خود می رویم، همان «رَبّ» که شما را پرورش می دهد. خیلی چیزها هستند که پرورش دهنده ما هستند، مثل پدر و مادر، معلم و غذایی که می خوریم همه ما را پرورش می دهند. اما پرورش دهنده ی اصلی ما پروردگار باعظمت ما است.
«أنت الرب العظیم» چرا؟ چون علاوه بر اینکه خداوند خودش با عظمت است، موجودی عظیم مثل انسان را هم ربوبیت می کند. خداوند تبارک وتعالی موجودی عظیم تر از انسان خلق نکرده است. لذا برای پرورش موجودی عظیم که از بین مخلوقات خدا از همه بزرگتر است، احتیاج به رب عظیم است که به بلندای ابدیت او را پرورش دهد تا جایی که خودش مَثَل خدا شود.
چرا ماه رمضان اینقدر عظمت، کرامت، شرافت و فضیلت دارد؟
پروردگار عظیم، موجودی مانند انسان را که خلیفه الله است آفریده و به افتخار او ضیافت با شکوهی ترتیب داده و انسان را که مهمان اصلی این ضیافت است مورد تعظیم قرار داده است.
«ألّذی لَیسَ کَمِثلِهِ شَیءٌ… و هَذَا شَهرٌ عَظَّمتَهُ» باز هم اسم«عظیم» را داریم، این اسم دراین دعا چندبار تکرار شده است. اگر کسی متوجه این کلمات نباشد، نمی تواند با این دعا پرواز کند، فقط روخوانی می کند. نمی تواند با آن در ضیافت بیاید. «…هَذَا شَهرٌ عَظَّمتَهُ …= این ماهی است که تو تعظیمش کردی». چه کسانی وقتی که وارد ماه مبارک می شوند احساس می کنند که وارد یک فضای عظیمی شده اند؟ فرض کنید یک انسان معمولی را ببرید به کاخ یک رئیس جمهور بزرگ، پادشاه بزرگ. وقتی وارد آنجا می شود، حس می کند که از خانه ی محقر خودش وارد یک فضا و دربار با عظمت شده است که آنجا یک فرمانده، ریاست جمهوری یا یک پادشاه عظیم است. آیا ما درکی از این عظمت و بزرگی داریم یا نه؟
«… وَ کَرَّمتَهُ…= و کرامت دادی این ماه را». انسان در این ماه، مورد اکرام ویژه خداوند تبارک و تعالی است. و قرآن بارها این نکته را بیان کرده: « وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ = به راستى ما فرزندان آدم را به موهبت عقل و خرد گرامى داشتیم. (اسراء/۷۰)» ما بنی آدم را مورد اکرام خود قرار دادیم و بین بنی آدم، مؤمنین را بیشتر اکرام کردیم. «لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَى المُؤمِنینَ إِذ بَعَثَ فیهِم رَسولًا مِن أَنفُسِهِم= خداوند بر مؤمنان منت نهاد [= نعمت بزرگی بخشید] هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت؛ (آل عمران/۱۶۴)». این بزرگترین نعمت الهی است که خداوند ما را رها نکرده، برای ما یک سفیر، نماینده، مظهر خودش و عظیم ترین مخلوق خودش را فرستاده که ما را به نزد خدا ببرد.
«… هَذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ = رمضان، ماهی است که بزرگیش بخشیدیم، گرامی اش میداریم، شرافت و برتری اش بر همه ماهها دادیم…» کسی که تعظیم، تکریم، تشریف و تفضیل را متوجه نشود، عظمت شبهای قدر را درک نمی کند، زیرا قوه ی ادارک او هنوز فعال نشده است.
چرا این همه فضیلت و تشریف و تکریم؟ چرا اینقدر این ماه عزیز و محترم است؟ برای اینکه رب عظیم به میدان آمده و قرار است یک «مهمان عظیم» به نام انسان را تربیت کند. این ماه عظمت، شرافت، کرامت، و فضیلتش را از انسان می گیرد. به حرمت انسان خدا این ماه را تعظیم، تکریم، تشریف و تفضیل کرده است.
پس «من» کی هستم؟ من کی هستم که خدا به خاطر من این همه تشریفات راه انداخته است؟ چه زمانی ما به عظمت این ماه پی می بریم؟ زمانی که بفهمیم که خودمان چقدر قیمت داریم.
خدا به عشق ما، به خاطر ما این مهمانی را راه انداخته است. مگر غیر از این است که یک صاحب خانه به عشق مهمانش مهمانی راه می اندازد. مهمان برایش خیلی عزیز است که این همه سرمایه گذاری می کند، میزان سرمایه گذاری یک صاحب خانه در مهمانی بستگی به میزان عظمت مهمان دارد.
اینقدر این ماه عظمت دارد که خدا فرمود فقط خودت بیا داخل، بخشهای دیگر مرکبت، بخش زنانگی و مردانگی ات و بخشهای جنسی ات را نیار. فقط خودت بیا. ما هنوز بخش انسانی مان را نشناخته ایم. هنوز عاشق این بخش از وجودمان نشده ایم. هنوز موفق نشده ایم تفکیک کنیم که با کدام بخش وارد مهمانی شویم؟ اینجا است که ضیافتها خراب می شود. یا اصلا وارد ضیافت نمی شویم.
منبع : وبسایت منتظران منجی
