مقالات مهدوی: نماز در سیره امام مهدی (عج)

نماز در سیره امام مهدی (عج)

چکیده:

نماز یکی از ارکان بسیار مهم و کلیدی و  از ضروریات دین مبین اسلام می باشد که منکر آن از دین خارج، و به اتفاق دانشمندان اسلامی کافراست خدای سبحان در قرآن کریم فرمود:«اننی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوه لذکری»[۱]من الله هستم؛معبودی جز من نیست،مرا بپرست،و نماز را برای یاد من بپا دار.

نماز یاد یار و سرود سبز دیدار است که جان آدمی را آرامش می بخشد و او را همدوش عرشیان می کند از این رو و با توجه به آثار عظیم روحی و معنوی این عبادت انسان ساز،حضرات معصومین علیهم السلام به عنوان طبیبان واقعی روحی انسانها اولا خودشان بیشترین اهمیت را به این واجب الهی داده و با نمازهای خاشعانه و خاضعانه اوج بندگی و سرسپردگی بر آستان حضرت حق را به نمایش می گذاشتندو ثانیا در فرصت های مختلف در گفتار و کردار پیروان و شیعیان خود را نسبت به این واجب الهی تشویق و ترغیب می نمودند.

امام دوازدهم شیعیان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و همپای اجداد طاهرینش اهمیت ویژه و ممتازی به این فریضه مهم و سرنوشت ساز قائل می باشد که ما این مهم را از سیره آن حضرت از ابتدای تولد تا برپایی دولت حق با توجه به روایات وارده مشاهده می نماییم ما در این نوشتار جلوه هایی از سلوک و منش آن بزرگوار رادر رابطه با نماز ذکر نموده و با استناد به روایاتی اهمیت فوق العاده این فریضه را در سیره آن بزرگوارو اهل بیت پاک پیامبر یاد آور شده ایم شاید از آنجا که یکی از وظایف منتظران زمینه سازی برای ظهور مولایشان می باشد با اهمیت دادن به این فریضه مهم در سطح جامعه اسلامی قدمی مهم در راستای تعجیل ظهور آن امام غایب برداشته باشیم.

کلید واژه: نماز، سیره معصومین،حکومت امام زمان،استعانت،نزول حضرت عیسی،سبک شمردن نماز،نماز یاران امام زمان ،نمازهای وارده از امام،

مقدمه:

در میان عبادات، نماز از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است.بهترین و موثرترین راه برای وصول و رسیدن به حق تعالی است .نماز اقرار به توحید و کبریایی و عظمت خداوند و مالکیت او نسبت به روز جزا و پاداش است ومورد تاکید وتوصیه تمامی انبیا و اولیاء در راه تقرب به خداوند متعال و قادر علی الاطلاق می باشد چنانکه در سوره مریم از زبان حضرت عیسی(ع) می خوانیم که می گوید:«وتا زمانی که زنده ام خداوند مرا به نماز و زکات توصیه کرده است»[۲] وحضرت ابراهیم (ع) از خداوند می خواهد که او و ذریه اش را از اقامه کنندگان نماز قرار دهد[۳] و حضرت  اسماعیل(ع) هم پیوسته خانواده اش را به نماز و زکات فرمان می داد [۴] در زبان و بیان ائمّه دین سلام الله علیهم اجمعین نیز از نماز به عنوان ستون و اساس دین یاد شده است، زیرا تنها ستون رو به آسمان است که می توان بدان تکیه زد و در امتداد آن عروج را به تماشا ایستاد.در سیره عبادی معصومین علیهم السلام ناب ترین و باشکوه ترین جلوه های عبودیت و بندگی را در نمازهای عارفانه و عاشقانه ایشان مشاهده می نماییم که نه تنها خود به این امر عبادی و انسان ساز عنایت و توجّه خاص داشتند بلکه به شیعیان و دوست داران خود نیز با رفتار و گفتار بر اهمیت این فریضه الهی توصیه و تاکید می کردند .نماز درسیره عبادی امام زمان هم مانند اسلاف طاهرینش از اهمیت و جایگاه بی بدیلی برخوردار بوده و در روایات مختلفی که در این مورد وارد شده،به نقش و جایگاه بسیار مهم آن در حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام اشاره شده است در این نوشتار به تعدادی از این روایات اشاره گردیده است.

برپایی نماز،یکی از اهداف حکومت جهانی امام زمان (عج)

در روایتی از امیرالمومنین علی علیه السلام اوضاع نابسامانی از لحاظ اعتقادی و دینی مردم در آخرالزمان به چشم می خورد دراین روایت حضرت علی علیه السلام از مردم می خواهد هرگونه پرسشی که دارند از ایشان بپرسند[۵] که صعصعه بن صوحان از زمان خروج دجال سوال می کند و حضرت علی علیه السلام برای خروج دجال در آخرالزمان علاماتی ذکر می کنند که یکی از این علایم این است که :«…فان علامه ذلک اذا امات الناس الصلاه و…»[۶]باتوجه به این روایت شریف، به این نتیجه تاسف باردست می یابیم که نماز،این فریضه مهم الهی جایگاه و نقش کلیدی خود را در آخرالزمان برای هدایت انساها و تطهیر قلوب و عروج عرفانی و معنوی انسانها از دست می دهد از این رو یکی از وظایف  بسیار مهم و حیاتی امام معصوم بعد از دوران ظهور،  به عنوان احیا کننده دین[۷] و پیاده کننده احکام الهی و شریعت نبوی احیای این واجب فراموش شده به عنوان مهمترین فروع دین، می باشد در روایتی چنین می خوانیم که زید بن علی بن حسین علیهم السلام می گوید: وقتی قائم آل محمد (عج)ظهور کند خطاب به مردم می گوید:«ایها الناس نحن الذین وعدکم الله تعالی فی کتابه«الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزکاه و امروا باالمعروف و نهوا عن المنکر و لله العاقبه الامور»[۸] ای مردم! ما هستیم همان کسانی که خداوند در قرآن وعده آمدن آنها را داده و در وصف آنها فرمود:همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت ببخشیم،نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و پایان همه کارها برای خداوند است[۹]

استعانت از نماز اولین اقدام امام زمان علیه السلام بعد از ظهور

درروایتی از امام صادق _{علیه السلام} چنین می خوانیم وقتی حضرت مهدی _{علیه السلام} ظهور می کند داخل مسجد الحرام می شود و رو به قبله و پشت به مقام ابراهیم،دو رکعت نماز می خواند.سپس می فرماید :«ای مردم!من سزاوارترین مردم به آدم علیه السلام هستم،من سزاوارترین مردم به ابراهیم علیه السلام هستم.من سزاوارترین مردم به اسماعیل علیه السلام هستم،من سزاوارترین مردم به محمدصلی الله علیه و آلههستم سپس دعا و تضرع می کند.[۱۰]

نزول حضرت عیسی(ع) و اقتدا به امام زمان(عج)

از حضرت رسول (ص)نقل شده است که فرمود:«وقتی قائم آل محمد(عج)ظهور کند،مردم آماده نماز جماعت به امامت حضرت صاحب الزمان می شوند که در آن روز حضرت عیسی بن مریم علیهماالسلام از آسمان به زمین می آید و آن چنان با عجله می رسد و عرق می کند که گویا از مویش عرق جاری است،حضرت صاحب الزمان(عج)خطاب به حضرت عیسی(ع)می فرماید:«تقدم و صلّ بالناس؛بفرمایید و امام جماعت شوید.»حضرت عیسی(ع)می گوید:این جماعت  به خاطر شما برپا شده است که امام باشی وما ماموم تو باشیم.»[۱۱]

نماز و عبادت یاران امام زمان(عج)

علاوه بر اهتمام ویژه امام زمان(عج) به نماز وبرپایی و اقامه این امر الهی ،یاران باوفا واصحاب حضرت در دولت ایشان نیز عاشق عبادت و راز و نیاز با خالق هستی بوده و در برپایی و اقامه این فریضه الهی، بسیار کوشا می باشند در روایت بسیار زیبایی که در مورد اوصاف یاران امام زمان(ع)وارد شده چنین می خوانیم:«رجال لا ینامون اللیل،لهم دوی فی صلاتهم کدوی النحل یبیتون قیاما علی اطرافهم،و یصبحون علی خیولهم،رهبان بااللیل لیوث باالنهار،هم اطوع من الامه لسیدها…»[۱۲]«مردانی که شبها [دراثر عبادت و خوف و خشیت الهی] نمی خوابند و صدای عبادت و راز و نیازشان مانند صدای لانه زبور عسل می باشد شبها را به بیتوته به عبادت سپری می کنند و شب را بر روی زین اسبها به صبح تبدیل می کنند،راهبان شب و شیران روزند ونسبت به امام زمانشان مطیعتر از کنیز نسبت به مولایش هستند.ودر روایت زیبای دیگری که از امام صادق علیه السلاموارد شده چنین می خوانیم:«کانی انظر الی القائم و اصحابه فی نجف الکوفه،کانّ علی روسهم الطیر،قد فنیت ازوادهم و خلقت ثیابهم و قد اثر السجود بجباههم.لیوث باالنهار،رهبان باالیل»[۱۳]گویی قائم علیه السلامویارانش را در نجف کوفه می بینم. گویی پرنده ای بر بالای سرشان نشسته و توشه شان تمام شده و لباس هایشان کهنه شده است و آثار سجده بر پیشانی هایشان دیده می شود.آنها شیران روز وعابدان شب هستند.

اقامه نماز برنامه و توصیه مستمر عبادی امام به یاران

از بعضی روایات چنین برداشت می شود که اقامه نماز جزو برنامه مستمر و دائمی امام زمان علیه السلام به اصحاب ویاران در هنگامه بروز مشکلات وناملایمت می باشد که ایشان اصحاب و یاران را به استعانت از این فریضه الهی دعوت می نماید و اصحاب حضرت که مطیع محض ایشان می باشند به دعوتش لبیک می گویند در روایتی از امام باقر علیه السلام چنین می خوانیم: «زمانی که [قائم علیه السلام] وارد نجف می شود،به یارانش می فرماید:«امشب را به عبادت خداوند،مشغول شوید»آنها آن شب را به رکوع ،سجده و تضرع می گذرانند. زمانی که صبح می شود،به آنها می فرماید:به سمت نخیله بروید که در اطراف کوفه،خندقی کنده شده است آنها به سوی مسجد ابراهیم علیه السلام که در نخیله است،می روند و دو رکعت نماز میخوانند.زمانی که از مسجد خارج می شوند،گروهی از مرجئه و کسانی از لشکرسفیانی، به سوی آنان حمله می کنند. مهدی علیه السلامبه یارانش می فرماید:«عقب برگردیدو به آنها فرصت دهید»[بعد از مدتی] به آنها می فرماید:به آنها حمله کنید سپس،هیچ کس از سپاه دشمن نمی تواند از آن خندق عبور کند تا خبری برساند. سپس،داخل کوفه می شود.[۱۴]

جلوهای نماز و معنویّت در حکومت امام زمان(عج)

در حکومت حضرت مهدی علیه السلام مردم به گونه بی سابقه ای به معنویّت روی می آورند ودر همه جا آوای اسلام طنین انداز است و آثار مذهب تجلّی می کند به تعبیر برخی از روایات، اسلام در هر خانه،کوخ و چادری رخنه می کند؛چنان که سرما و گرما در آن نفوذ می نماید.در چنین شرایطی استقبال و پذیرش مردم به مظاهر و شعارهای دینی،بی سابقه خواهد بود.استقبال مردم از آموزش قرآن،[۱۵]نماز جماعت،[۱۶]نماز جمعه[۱۷]چشمگیر خواهد شد و مساجد کنونی و حتی مساجدی که در آینده ساخته می شود،برطرف کننده نیاز آنان نخواهد بود[۱۸].

آن چه در روایت است مبنی بر این که در یک مسجد،دوازده بار نماز جماعت خوانده می شود [۱۹]دلیل روشنی بر اندازه پذیرش مردم نسبت به معنویّت و مظاهر دینی است. امام صادق علیه السلام می فرماید:«خانه های کوفه به رودخانه کربلا و حیره متّصل می شود؛به گونه ای که فرد نمازگزار روز جمعه برای شرکت  در نماز جمعه سوار بر مرکب تیزرومی شود، ولی بدان نمی رسد[۲۰]رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:«خداوند مهدی علیه السلام را می فرستد و به وسیله او عظمت را به دین باز می گرداند…در آن روزگارکسی بر کره خاکی نیست،جز آن که ذکر لا اله الا الله بر زبان دارد

نقش نماز در دوری انسان از ولایت شیطان

امام مهدی(عج) درباره نقش نماز در دوری انسان از ولایت شیطان و قرار گرفتن او در حریم ولایت الله می فرماید:«فما ارغم انف الشیطان افضل من الصلوه»[۲۱]؛ هیچ چیز بهتر از نماز بینی شیطان را به خاک نمی مالد.

با توجه به این روایت شریف،نماز معجونی آسمانی و ترکیبی الهی است که تمام اجزای جسم و جان آدمی را میپرورد و او را در بستر تربیت الهی قرار می دهد و برپایی آن در پنج نوبت از شبانه روزمی تواند دور کننده انسان از وسوسه های شیطانی و بستر ساز بهره گیری از هدایت ها و تربیت های ویژه الهی گردد و باعث تطهیر جان از هر گونه ناپاکیها و بیماریهای روحی و دوری از فحشا و منکرات گردد همان گونه که خداوند سبحان می فرماید:«…واقم الصلوه ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر…»[۲۲]

آثار سبک شمردن نماز در کلام امام زمان(عج)

با توجه به جایگاه بی بدیل نماز در آموزه های دینی و کارکردهای عبادی و معنوی این فریضه الهی در تربیت نفوس و تقرب به معبود،امام مهدی همگام با اجداد طاهرینش به این مساله اهتمام ویژه ای داشته و با تعابیر بسیار تند و محکمی،نسبت به عواقب سبک شمردن نماز هشدار داده است در روایتی از امام زمان چنین می خوانیم:«…ملعون ملعون من اخّر الغداه الی ان تنقضی النجوم»[۲۳]؛ملعون است ملعون است کسی که نمازمغرب را تا هنگامه آشکار شدن ستارگان و نماز صبح را تا ناپدید شدن آن ها به تاخیر بیندازد.

لازم به ذکر است که تعابیر زیادی از معصومین علیهم السلام درباره آثار زیان بار سبک شمردن نماز وارد شده که ما به روایتی دیگر از پیامبر اکرم(ص) در این مورد اکتفا می کنیم:در یکی از روزهای جمعه پیامبر اکرم(ص)مشغول ایراد خطبه های نماز جمعه بودند که کاروان تجارتی «دحیه کلبی»از شام وارد مدینه شد،مردم با شنیدن صدای طبل که از ورود کاروان خبر می داد،نماز جمعه را رها کردند و برای خریدن آذوقه و کالا به راه افتادند،کسی در مسجد باقی نماند جز دوازده نفر!!

رسول خدا (ص)فرمود«اگر این افراد برای نماز نمی ماندند خداوند از آسمان بر سر آنان(که نماز را رها کردند)سنگ می باراند»و به این مناسبت بودکه این آیه نازل شد:«و اذا راوا تجاره…»[۲۴](=هنگامی که آنها تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می شوند و به سوی آن می روند و تو را ایستاده به حال خود رها می کنند؛بگو:آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است،و خداوند بهترین روزی دهندگان است.

نمازهای مختلف از امام زمان علیه السلام برای رفع مشکلات و برآورده شدن حاجتها

از امام زمان علیه السلام نمازهای متعددی برای خودسازی روحی ومعنوی وبرآورده شدن حوائج و رفع درماندگی و گرفتاری مومنان توصیه شده است که نقش بسیار زیادی در برنامه تربیتی و عبادی شیعیان داشته و باعث دلگرمی و امید شیعیان در مواجهه با امواج خروشان گرفتاریها و مشکلات می گردد و ارائه ومعرفی نمازهای مختلف، نشانگر اهمیت فوق العاده این فریضه بسیار مهم الهی در سیره عبادی و تربیتی امام زمان(عج) می باشد.[۲۵]ازجمله این نمازها می توان به نماز امام زمان ارواحنا فداه اشاره کردکه مرحوم راوندی می نویسد نماز امام زمان دو رکعت است، در هر رکعت سوره حمد را یک مرتبه می خواند و چون به آیه«ایاک نعبد و ایاک نستعین»رسیدآن را صدبار می گوید، و پس از نماز صد مرتبه بر پیامبر(ص)صلوات می فرستد،سپس حاجت خود را از خدا مسالت می نماید[۲۶]این نماز مخصوص زمان و مکان  خاصی نیست و در آن سوره و پس از آن دعای خاصی وارد نشده است.

از نماز های دیگری که به آن توصیه شده و مخصوص مسجد مقدس جمکران می باشد نمازی است که از جناب حسن بن مثله جمکرانی نقل شده که ایشان گوید:مولای ما حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه فرمود:به مردم بگو به این مکان رغبت کنند، و اینجا را گرامی بدارندو در این مکان چهار رکعت نماز بخوانند:دو رکعت نماز تحیت مسجد، که در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و هفت مرتبه سوره اخلاص را بخوانند و در هر رکوع و هر سجده ذکر آنرا هفت مرتبه بگوید.

و دو رکعت نمازحضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه بخواند بدین ترتیب:چون سوره فاتحه را خواند و به (ایّاک نعبد و ایّاک نستعین)رسید صد مرتبه آن را تکرار کند،و پس از آنسوره فاتحه را تا آخربخواند،و ذکر رکوع و سجود را هفت مرتبه تکرار کند،چون نماز را تمام کرد تهلیل بگوید و تسبیح حضرت فاطمه زهرا علیها سلام را بفرستد،چون تسبیح تمام شدسر به سجده گذارد و صد مرتبه بر پیغمبر و آلش صلوات بفرستد.

آنگاه حضرت چنین فرمودند:«فمن صلاها فکانما صلی فی بیت العتیق.»هر کس این نماز را بخواند مانند آن است که در کعبه نماز خوانده است.

نمازهای دیگری نیز از حضرت مهدی علیه السلام مانند : نماز امام زمان در مقام آن حضرت در حلّه و نعمانیه،نماز و دعای توجه به حضرت صاحب الزمان،نماز و دعای فرج برای رفع مشکلات مهم،نماز استغاثه به امام زمان،نماز هدیه خدمت امام زمان و …وارد گردیده است که ما به خاطر اختصار از ذکر دستورالعمل آنها خودداری می نماییم و مشتاقین را به منابع مربوطه ارجاع می دهیم[۲۷]

نماز وارتباط معنوی با امام زمان(عج)در ایام ویژه

درمنابع روایی ودر کتابهای ادعیه برای ارتباط روحی و معنوی با امام زمان در ایّام ویژه نمازهای مخصوصی  وارد گردیده که نشانگر اهمیت این فریضه بزرگ الهی برای ارتباط با ولی خدا و حجت الهی می باشد.نمازهایی که گاه از طرف سایر حجج الهی و گاه از طرف خود حضرت به دوستداران و شیعیان تعلیم داده شده و نقش بسیار زیادی در ارتقای روحی و معنوی مومنین دارندو باعث رفع گرفتاریها و پریشان حالی شیعیان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام میگردند.از جمله این نمازها می توان به نماز روز بیست و هفتم ماه رجب،نماز شب نیمه ماه شعبان،نماز امام زمان در شب جمعه اشاره نمودکه هر یک از این نمازها نقش ویژه ای در ارتقای روحی و معنوی افراد و ارتباط با خالق هستی دارند[۲۸]

خاتمه:

در آن هنگام که به نماز می ایستی درواقع از هر محبوب دیگری دل می بری وبه درگاه آن بی نیازی که از رگ گردن به تو نزدیکتر و از مادر به تو مهربانتر است روی می آوری.چه حال خوشی داری در آن زمان که در ذهن تو،جز مهر یار،چیز دیگری پایدار نیست.

به هنگام نماز،تو را لذتی است فوق لذتها که به تعبیر بزرگان اهل سلوک،هیچ لذت دیگری همپای آن نیست.انس با محبوب،دل سپردن به او،تنها او را پرستیدن و تنها از اوکمک خواست،عالی ترین و بلکه زیباترین فرصت در این زندگی فانی است.چه لحظات بی نظیر و جذابی است اوقات نماز،روح را از تعلقات زمینی کندن و روان را تا اوج آسمان بالا بردن،با این عروج است که دل روشن،جان تطهیر،شیطان زمین گیر،غم ها و غصه ها برطرف،اشکها ریزان و باهدف،دل مسرورو چشمها پر نور،در های آسمان به روی بندگان گشوده می شودو باران رحمت حق،نمازگزاران را فرا می گیرد. فرشتگان،با نشاط تمام فرود می آیندو نمازگزار را در آغوش می گیرند و بدو سلام می گویند، دعاهایشان را به هدف اجابت می رسانند،روزی اش را وسعت می دهند و قبولی سایر اعمالش را به او بشارت می دهند.و باطن نماز، نماز گزار را وعده می دهد که من به هنگام احتضار،شفیع توام در ملاقات با ملک مامور پروردگار؛و انیس خوشرو و مونسخوشبوی توام در عالم قبر و آن سرای ماندگار. و چه خوشایند است زمانی که این فریضه مهم الهی را با ولایت که روح نماز است پیوند زنیم وبا تاسی از آن بزرگان -که در بالاترین درجه و جایگاه عبودیت قرار دارند- عبد صالح خداوند گردیم و با اهمیت دادن به این فریضه به خالق هستی تقرّب جوییم باشد که مصداق آیه شریفه «ویل للمصلّین الذین هم عن صلاتهم ساهون »نباشیم. انشاالله

کتابنامه:

۱٫قرآن کریم

۲٫مفاتیح الجنان

۳٫جمعی از نویسندگان،معجم احادیث الامام المهدی،موسسه المعارف الاسلامیه،چ اول،۱۴۲۸ه.ق

۴٫حائری یزدی،علی،الزام الناصب،موسسه الاعلمی للمطبوعات،بیروت- لبنان،۱۴۰۴ه.ق

۵٫شافعی سلمی،عقد الدرر، تعلیق علی نظری منفرد،مسجد مقدس جمکران،چ اول،۱۴۱۶ه.ق

۶٫شیخ طوسی،الغیبه،موسسه المعارف الاسلامیه،قم،چ دوم،۱۴۱۷ه.ق

۷٫شیخ حر عاملی،اثبات الهداه،المطبعه العلمیه،قم،بی تا

۸٫مجتهدی،مرتضی،ترجمه محمد حسین رحیمیان ،دار الثقلین،چاپ اول،۱۳۷۹

۹٫مجلسی ،محمد باقر،بحار الانوار،موسسه الوفاء،بیروت-لبنان،چ۱۴۰۳،۲

۱۰٫محمد بن یعقوب کلینی،الکافی،دار الاسوه للطباعه والنشر،چاپ اول،۱۳۷۶ه.ش

[۱]طه/۱۴

[۲].«واوصانی بالصلاه و الزکات ما دمت حیّا»(مریم/۳۱)

[۳]ربّ اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریّتی(ابراهیم/۴۰)

[۴]«وکان یامر اهله باالصلوه»(مریم/۵۵)

[۵].عن نزال بن سمره قال  خطبنا علی بن ابی طالب(ع)فحمد الله و اثنی علیه ، ثم قال:ایها الناس سلونی قبل ان تفقدونی-ثلاثا…بحارالانوار،ج۵۲،ص۱۹۲

[۶].مجلسی،بحارالانوار،ج۵۲،ص۱۹۳

[۷].چنان که در دعای ندبه می خوانیم:«این محیی معالم الدین و اهله…»

[۸].حج/۴۱

[۹].مجلسی،بحارالانوار،ج۵۲،ص۳۷۳،ح۱۶۶؛معجم احادیث الامام المهدی،ج۵،ص۲۶۷،ح۱۶۹۲

در[۱۰].ان القائم اذا دخل المسجد الحرام فیستقبل القبله و یجعل ظهره الی المقام ثم یصلی رکعتین ثم یقول :ایها الناس!انا اولی بادم،انا اولی الناس بابراهیم،انا اولی باسماعیل،انا اولی الناس بمحمد.و یدعو و یتضرع؛علی حائری یزدی،الزام الناصب،ص۲۶

[۱۱].شیخ حر عاملی، اثباه الهداه،ج۵،ص۲۴۷؛یزدی حائری،علی،الزام الناصب،ج۲،ص۱۲۵

[۱۲].مجلسی،بحار الانوار،ج۵۲،ص۳۰۸

[۱۳].بحار الانوار،ج۵۲،ص۳۸۶

[۱۴].حتی اذا صعد النجف قال لاصحابه:تعبدوا لیلتکم هذه،فیبیتون راکع و ساجد یتضرعون الی الله،حتی اذا اصبح قال:خذوا بنا طریق النخیله و علی الکوفهخندق مخندق حتی ینتهی الی مسجد ابراهیم با النخیله فیصلی فیه رکعتین و…؛بحار الانوار ،ج۵۲،ص۳۴۳و۳۴۴٫

[۱۵]بحارالانوار۳۶۴:۵۲

[۱۶].عقد الدرر:۱۵۹

[۱۷]الغیبه،شیخ طوسی:۲۹۵

[۱۸].الکافی۴۲۷:۴

[۱۹]همان.

[۲۰]الغیبه،شیخ طوسی:۲۹۵

[۲۱].شیخ طوسی،کتاب الغیبه،ص۲۹۶

[۲۲].عنکبوت/۴۵

[۲۳].شیخ طوسی،الغیبه،ص۲۷۰

[۲۴]جمعه/۱۱

[۲۵]برای اطلاع بیشتر ر.ک.صحیفه مهدی،سید مرتضی مجتهدی،ص۱۲۷-۱۵۰

[۲۶]دعوات راوندی:۸۹

[۲۷]ر.ک.صحیفه مهدی تالیف سید مرتضی مجتهدی

[۲۸]ر.ک.صحیفه مهدی،ص۱۴۶-۱۵۲

نگارنده: حجت الله رجبی

 دانلود فایل word مقاله

بخش بایگانی مقالات مهدوی